بی خوابی (Insomnia)

 

دکتر رامین نیافر‬

متخصص روانپزشکی‪ ،‬فلوشیپ طب خواب‬

بیخوابی از رایج ترین شکایت های مشاهده شده در پزشکی است‪.‬برآورد شده که حدود یک سوم افراد دارای نشانه های‬ بیخوابی حاد ونزدیک به ده درصد نیز دچاربیخوابی مزمن هستند‪.‬با توجه به نقش حیاتی خواب در تنظیم فرایندهای بدن‪،‬‬ قابل پیش بینی است که اختلال در خوابیدن باعث بروز عوارض مربوطه در زندگی فرد شود‪.‬‬

بیخوابی ممکنست مربوط به شروع خواب یا تدوام آن بوده باشد ومنجر به نارضایتی از خواب انجام گرفته می شود و‬ عوارض بسیاری همچون خواب آلودگی روزانه‪،‬کاهش تمرکز و بروز مشکالت تحصیلی وحوادث شغلی‪،‬مشکلات‬ روانی‪،‬بیماریهای قلبی‪-‬عروقی‪،‬گوارشی وپوستی ممکنست پدیدار شوند‪.‬‬

شکایتهای مربوط به بیخوابی در تمام سنین وجود دارند‪.‬مثال در اوایل کودکی ممکنست والدین از اینکه فرزندشان قبل از‬ خواب بهانه تراشی می کند شکایت کنند‪.‬در دوره نوجوانی و با شروع فرایند بلوغ‪ ،‬بیخوابی شایعتر می شود‪.‬در سنین‬ بزرگسالی انجام کارهای شیفتی و بهم خوردن نظم شبانه روزی در ایجاد یا تشدید بیخوابی اثر می گذارد‪.‬سنین سالمندی با‬ افزایش بیخوابی و شکایتهای مربوط بدان همراه است‪.‬بیخوابی در خانمها شایعتر است که علت آن را مربوط به تاثیر‬ هورمونهای زنانه ایجاد کننده دوره های قاعدگی دانسته اند‪.‬‬

گاهی اوقات بیخوابی همراه با یک مشکل روانی نظیر اضطراب و یا افسردگی می باشد‪.‬مصرف برخی مواد و داروها نیز‬ موجب بیخوابی می گردد‪.‬همچنین ممکنست فرد در جریان ترک وابستگی به مواد مخدر‪ ،‬بیخوابی شدید و طول کشیده ای را‬ تجربه نماید‪.‬گاهی هم بیماریهای مختلف طبی در بروز بیخوابی نقش دارند نظیرمشکالت دستگاه ادراری‪،‬زخم معده و‬ دوازدهه‪،‬کمردرد‪،‬نارسایی قلبی‪.‬همگی می دانیم که بدنبال عملهای جراحی ممکنست فرد بطور موقت دچار بیخوابی گردد‪.‬‬

چنانچه بیماری با شکایت بیخوابی مراجعه نماید‪،‬الزم است که شرح حال کاملی از وی گرفته شود و بطوردقیق معاینه‬ جسمی و روانپزشکی انجام شود‪.‬گاهی عادتهای خاصی در بروز یا تداوم بیخوابی اثر می گذارند که بایستی مورد توجه قرار‬ گیرند‪.‬در گام بعدی ممکنست با تشخیص پزشک‪،‬تستهای آزمایشگاهی درخواست شوند و از بیمارخواسته شود که پرسشنامه‬ هایی مرتبط با بیخوابی را پرنماید‪.‬‬

روشهای متنوعی برای درمان بیخوابی معرفی شده اند‪.‬بهتر است که عالوه بر درمان به آموزش بیمار نیز توجه کافی مبذول‬ گردد‪،‬مثال همراه با تجویز داروی بیخوابی‪ ،‬هشدارهای الزم نیزراجع به مصرف خودسرانه دارو داده شود تا از خطرایجاد‬ وابستگی جلوگیری بعمل آید‪.‬درمانهای شناختی‪-‬رفتاری از جمله اثربخشترین درمانهای بیخوابی می باشند و در طی دوره‬ درمان‪،‬درمانگر سعی می کند تا بیخوابی مزمن را با استفاده از تکنیکهایی چون بازسازی شناختی‪ ،‬درمان کنترل محرک‪،‬‬ محدودیت خواب‪ ،‬آموزش آرمیدگی و آموزش بهداشت خواب درمان نماید‪.‬‬

برخی ازنکات بهداشتی مربوط به خواب عبارتند از‪:‬‬

‫‪-1‬تنها زمانی که خواب آلوده هستید به رختخواب بروید‪.‬‬

‫‪-2‬هر روز در زمان مشخصی از خواب بیدار شوید‪.‬‬

‫‪-3‬از چرت زدن روزانه بپرهیزید‪.‬‬

‫‪-4‬از مصرف چای و قهوه و غذاهای سنگین یا محرک قبل از خواب دوری کنید‪.‬‬

‫‪-5‬محیط اتاق خواب باید ساکت و تاریک باشد‪.‬‬

‫‪-6‬در رختخواب از تماشای تلویزیون‪،‬مطالعه کتاب و کارکردن با تلفن همراه خودداری شود‪.‬‬