دکتر رامین نیافر
متخصص روانپزشکی ،فلوشیپ طب خواب
بیخوابی از رایج ترین شکایت های مشاهده شده در پزشکی است.برآورد شده که حدود یک سوم افراد دارای نشانه های بیخوابی حاد ونزدیک به ده درصد نیز دچاربیخوابی مزمن هستند.با توجه به نقش حیاتی خواب در تنظیم فرایندهای بدن، قابل پیش بینی است که اختلال در خوابیدن باعث بروز عوارض مربوطه در زندگی فرد شود.
بیخوابی ممکنست مربوط به شروع خواب یا تدوام آن بوده باشد ومنجر به نارضایتی از خواب انجام گرفته می شود و عوارض بسیاری همچون خواب آلودگی روزانه،کاهش تمرکز و بروز مشکالت تحصیلی وحوادث شغلی،مشکلات روانی،بیماریهای قلبی-عروقی،گوارشی وپوستی ممکنست پدیدار شوند.
شکایتهای مربوط به بیخوابی در تمام سنین وجود دارند.مثال در اوایل کودکی ممکنست والدین از اینکه فرزندشان قبل از خواب بهانه تراشی می کند شکایت کنند.در دوره نوجوانی و با شروع فرایند بلوغ ،بیخوابی شایعتر می شود.در سنین بزرگسالی انجام کارهای شیفتی و بهم خوردن نظم شبانه روزی در ایجاد یا تشدید بیخوابی اثر می گذارد.سنین سالمندی با افزایش بیخوابی و شکایتهای مربوط بدان همراه است.بیخوابی در خانمها شایعتر است که علت آن را مربوط به تاثیر هورمونهای زنانه ایجاد کننده دوره های قاعدگی دانسته اند.
گاهی اوقات بیخوابی همراه با یک مشکل روانی نظیر اضطراب و یا افسردگی می باشد.مصرف برخی مواد و داروها نیز موجب بیخوابی می گردد.همچنین ممکنست فرد در جریان ترک وابستگی به مواد مخدر ،بیخوابی شدید و طول کشیده ای را تجربه نماید.گاهی هم بیماریهای مختلف طبی در بروز بیخوابی نقش دارند نظیرمشکالت دستگاه ادراری،زخم معده و دوازدهه،کمردرد،نارسایی قلبی.همگی می دانیم که بدنبال عملهای جراحی ممکنست فرد بطور موقت دچار بیخوابی گردد.
چنانچه بیماری با شکایت بیخوابی مراجعه نماید،الزم است که شرح حال کاملی از وی گرفته شود و بطوردقیق معاینه جسمی و روانپزشکی انجام شود.گاهی عادتهای خاصی در بروز یا تداوم بیخوابی اثر می گذارند که بایستی مورد توجه قرار گیرند.در گام بعدی ممکنست با تشخیص پزشک،تستهای آزمایشگاهی درخواست شوند و از بیمارخواسته شود که پرسشنامه هایی مرتبط با بیخوابی را پرنماید.
روشهای متنوعی برای درمان بیخوابی معرفی شده اند.بهتر است که عالوه بر درمان به آموزش بیمار نیز توجه کافی مبذول گردد،مثال همراه با تجویز داروی بیخوابی ،هشدارهای الزم نیزراجع به مصرف خودسرانه دارو داده شود تا از خطرایجاد وابستگی جلوگیری بعمل آید.درمانهای شناختی-رفتاری از جمله اثربخشترین درمانهای بیخوابی می باشند و در طی دوره درمان،درمانگر سعی می کند تا بیخوابی مزمن را با استفاده از تکنیکهایی چون بازسازی شناختی ،درمان کنترل محرک، محدودیت خواب ،آموزش آرمیدگی و آموزش بهداشت خواب درمان نماید.
برخی ازنکات بهداشتی مربوط به خواب عبارتند از:
-1تنها زمانی که خواب آلوده هستید به رختخواب بروید.
-2هر روز در زمان مشخصی از خواب بیدار شوید.
-3از چرت زدن روزانه بپرهیزید.
-4از مصرف چای و قهوه و غذاهای سنگین یا محرک قبل از خواب دوری کنید.
-5محیط اتاق خواب باید ساکت و تاریک باشد.
-6در رختخواب از تماشای تلویزیون،مطالعه کتاب و کارکردن با تلفن همراه خودداری شود.